1.0          PENGENALAN

Apheresis dikenali sebagai hemapheresis iaitu proses pengasingan darah. Proses pengasingan darah ialah proses dimana komponen-komponen seperti plasma, SDM, SDP dan platlet diasingkan mengunakan teknik-teknik apheresis yang betul. Biasanya apheresis dilakukan menggunakan mesin supaya tidak berlaku kesalahan semasa proses tersebut. Selepas komponen darah diasingkan, ianya perlu dimasukkan semula kedalam badan penderma ataupun pesakit.

            Penderma bagi prosedur apheresis telah meningkat terutamanya dari segi penghasilan dan bekalan platlet di tabung darah di mana produk dari platletapheresis ini telah menyumbang lebih daripada ¼ bekalan platlet di tabung darah.

            Teknik apheresis boleh dilakukan menggunakan dua cara iaitu secara manual dan secara automasi. Aferesis adalah satu proses pengeluaran plasma dan platelet, kemudian mengembalikan semula sel darah merah kepada penderma dengan menggunakan mesin khas yang sangat mudah. Masa yang diambil untuk menderma adalah di antara 30 minit hingga 45 minit bagi plasma dan 45 minit hingga 75 minit untuk menderma platelet. Oleh kerana melalui pendermaan aferesis sel darah merah penderma tidak diambil, penderma boleh menderma dengan lebih kerap. Tempoh antara pendermaan ialah setiap 2 minggu sekali.

           

   

2.0          STANDARD OPERATING PROCEDURE

SOP yang digunakan dalam teknik apheresis menggunakan dua kaedah yang utama iaitu secara manual dan automasi. Prosedur-prosedur yang penting dalam teknik apheresis ialah kriteria-kriteria penderma. Ianya sangat diambil berat untuk mengelakkan sebarang kecderaan semasa apheresis dijalankan.

            Kriteria-kriteria yang perlu dipenhui oleh penderma ialah:

a.    Umur 17 tahun dan keatas

b.    Berat badan melebihi 45 kg

c.    Mempunyai tekanan darah yang normal (80/100), suhu badan yang normal(37⁰C) dan denyutan nadi yang normal.

d.    Tidak mengambil sebarang ubat-ubatan seperti aspirin, paracetamol dan lain-lain dalam masa 36 jam sebelum melaksanakan teknik apheresis.

e.    Bebas daripada sebarang penyakit berjangkit. Conothnya, hepatitis, HIV dan lain-lain.

Kaedah manual:

            Secara manual, teknik ini memerlukan’multiple bag’ dan rfrigerted centrifuge’. Kaedah manual jarang digunakan kerana cenderung untuk terkontaminasi daripada bakteria-bakteria lain. Ianya boleh menyebabkan reaksi transfuse.

            Prosedur kaedah manual yang pertama sekali ialah darah diambil sebanyak 450 ml dan dimasukkan dalam ‘anticoagulated mulit-pack blood collection system’. Ianya untuk mengelkkan darah daripada membeku. Setelah dimasukkan ke dalam beg, ianya perlu diempar untuk mendapatkan lapisan-lapisan bagi memudahkan proses pengasingan.

            Komponen-komponen yang diperlukan sama ada plasma, SDM, SDP atau platlet akan dimasukkan ke dalam satelit bag dan dismpan. Komponen-komponen darah yang tidak digunakan akan dicairkan dalam larutan sline dan dimasukkan semula kepada penderma.

Kaedah automasi:

            Kaedah automasi merupakan kaedah yang selalu digunakan kerana ianya cepat dan boleh mengurangkan kontaminasi pada darah. Menggunakan mesin untuk mengasingkan komponen-kompeonen darah. Kaedah automasi boleh dibahagikan kepada 3 cara iaitu:

1.    Continuous flow centrifugation

Kaedah ini memerlukan 2 veinpuncture, salah satu untuk mengeluarkan darah dan satu lagi untuk memasukkan semual darah. Kaedah ini digunakan untuk membuang partikel-partikel. Continuous flow centrifugation terbahagi kepada 3 iaitu hollow bowl centrifuge, multi chamber bowl centrifuge dan bucket centrifuge.

·         Hollow bowl centrifuge:

Merupakan proses pengasingan yang panjang, dimana darah akan dipam hingga ke bahagian bawah bowl dan mengasingkan partiekl-partikel utama pada darah.

·         Multi-chamber centrifuge:

Menggunakan mangkuk (hollow bowl) dimana disc akan diletkkan di dalam mangkuk tersebut dan asingkan darah. Kaedah ini merupakan kaedah yang jarang dilakukan kerana boleh menyebabkan percampuran komponen-komponen yang hendak diasingkan.

·         Bucket centrifuge:

Digunakan untuk mengambil komponen darah yang banyak. menggunakan daya penekanan yang tinggi. 

2.    Intermittent flow centrifugation

Kaedah ini memerlukan 1 veinpuncture sahaja, dimana pengeluaran dan kemasukan adalah pada laluan yang sama. Proses ini merupakan proses yang melibatkan kitaran. Ianya bermaksud, semasa pengambilan darah, ianya akan berputar dan dimasukkan semula ke dalam badan penderma. Anticoagulant akan dihasilkan secara automatic untuk mengelkkan darah daripada beku.

3.    Membrane fitration

Kaedah membrane filtration biasanya digunakan untuk apheresis terapeutik. Kerana mempunyai membrane yang saiz-saiz liang yang tertntu yang duperbuat daripada bahan seperti propylene cellulose dan polyvinyl chloride

3.0          JENIS-JENIS APHERESIS

3.1          Plasmapheresis

Plasmapheresis ialah proses dimana plasma diasingkan daripada darah penuh. Dan mengembalikan semula sel kepada penderma dan hanya sel plasma sahaja yang dimasukkan ke dalam badan pesakit. Plasma yang dikumpulkan adalah sama seperti fresh frozen plasma. Isipadu plasma yang biasanya dikumpul sebanyak 600 ml.

Terdapat dua jenis plasmapheresis iaitu jenis yang biasa dan jenis bersiri. Plasmapheresis yang biasa atau dikenali sebagai ‘occasional programme’ bermaksud penderma akan mendermakan plasma setiap 8 minggu sekali bersamaan dengan pendermaan penuh.

Jenis bersiri pula, pendermaan plasma akan dilakukan setiap 48 jam jika keadaan penderma berada dalam keadaan yang boleh menderma. Jumlah isipadu plasma yang boleh didermakan untuk jenis bersiri ini ialah tidak melebihi 1000 ml.

3.2          Platletpheresis

Platletpheresis adalah pengasingan komponen-komponen platlet daripada darah penuh. Proses ini juga boleh dikenali sebagai thrombocytopheresis. Platlet selalunya digunakan untuk merawat pesakit yang menghidapi penyakit kekurangan factor pembekuan, contohnya haemophilia. Proses pengasingan paltlet mengunakan kaedah intermittent atau continuous flow centrifuge.

Isipadu platlet yang diambil hendaklah melebihi 150 x 10⁹ L (150 000 mm³). Proses pengasingan platlet ini mengambil masa selama 1-2 jam. Platlet yang didermakan boleh disimpan dalam masa tempoh 5 hari sahaja. Kerana komponen platlet tidak boleh dibiarkan pada jangka masa yang lama. Individu yang hendak menderma darah boleh menderma untuk kali kedua selepas 48 jam dan tidak boleh menderma sebanyak 24 kali dalam setahun.

3.3          Leukopheresis

Leukopheresis ialah proses pengasingan leukosit daripada darah penuh dengan cara menggemparkan darah penuh dan mengembalikan semula komponen sel darah merah, platlet dan leukocyute-poor plasma kepada penderma. Pendermaan leukosit biasanya digunakan untuk pesakit yang kekurangan leukosit. Dan sestengahnya yang mengalami leukaemia.

Paras granulosit penderma seharusnya melebihi 4x 10⁹ / L (40000/mm³). Paras granulosit boleh ditngkatkan dengan penggunaan bahan panggalak pembentukkan rouleaux seperti ‘Hydroxytehyl starch’ atau dextran untuk menggalakan sedimentasi semasa proses pengemparan dilakukan

4.0         APLIKASI APHERESIS

4.1   Aplikasi Apheresis dalam bidang rawatan terapeutik

Digunakan dalam merawat pesakit yang menghidapi pelbagai jenis penyakit dimana sel plasma atau komponen plasma diasingkan dan dikeluarkan daripada sirkulasi darah pesakit dan digantikan dengan plasma normal atau normal sline atau larutan albumin.

Prinsip / teori bagi kegunaan dan kelebihan apheresis ialah:

-       Darah pesakit yang mengandungi bahan patogenik boleh dikeluarkan melalui proses apheresis, dapat menurunkan parasnya dalam pesakit yang akan mempengaruhi perkembangan penyakit dengan berkesan untuk ke arah pemulihan

-       Bahan essential yang kurang atau tidak hadir dalam darah pesakit boleh dibekalkan dalam larutan replacement.

JENIS-JENIS RAWTAN APHERESIS:

·         Plasmapheresis:

Pengasingan dan pembuangan plasma yang mengandugi autoantibodi dan kompleks antigen-antibodi dalam sirkulasi darah bagi penyakit-penyakit seperti myasthenia gravis, goodpasture`s syndrome, systemic lupus erythematosus.

Pengasingan dan pembuangan plasma yang mengandungi kadungan protein yang berlebihan dalam penyakit seperti waldenstorm`s macroglobulinemia, hypeviscosity syndromes, paraproteinemia dan cryglobulinemia.

·         Platletpheresis:

Dilakukan apabila berlaku keadaan seperti thrombocytosis dimana platlet > 1 x 10⁶ / ul. Dan bersifat asimptomatik.

·         Leukopheresis:

Dilakukan untuk kes-kes yang kebanyakannya terdiri daripada kes leukaemia iaitu kandungan leukosit yang tinggi dalam darah.

4.2   Aplikasi Apheresis dan kepentingan dalam pendermaan

Proses apheresis adalah penting dalam penyediaan komponen darah untuk kajian terapi untuk keadaan-keadaan yang memerlukan rawtan daripada komponen darah.

Berikut merupakan komponen-komponen darah yang ditranfusikan untuk merawat penyakit:

·         Platletpheresis:

-       Merupakan kaedah yang paling kerap dan penting dalam pengasingan dan pembekalan patlet yang mempunyai antigen HLS yang serasi dengan pesakit di mana pesakit yang mengalami thrombositopenia akibat kegagalan sum-sum tulang untuk proses hemtopoesis.

·         Leukopheresis:

-       Penting untuk menghasilkan  leukosit, terutamanya granulosit dan seterusnya dibekalkan kepada pesakit untuk membantu melawan infeksi.

·         Plasmapheresis:

-       Penting untuk menyediakan komponen seperti fakotr pembekuan yang terdapat dalam plasma. Selalunya pesakit haemophilia

5.0         KEBAIKAN DAN KEBURUKAN

5.1  Kebaikan:

·         Kurang risiko untuk penyakit tularan transfuse darah (TTD), contohnya HIV, Hepatitis dan malaria .

·         Semua komponen darah diasingkan dalam keadaan steril untuk mengelakkan kontaminasi.

·         Prosedur yang selamat dan tidak menyakitkan.

·         Pendermaan yang kerap. Boleh menderma 2 kali seminggu ( 24 kali dalam setahun ).

·         Penderma tidak berisiko mengalami pendarahan yang banyak. Oleh itu, tidak berisiko untuk mendapat anemia.

·         Teknik yang menggunakan sistem tertutup.

·         Pengumpulan plasma atau platlet dalam kuantiti yang banyak.

5.2  keburukan:

·         Tidak sesuai untuk transfuse semasa pembedahan

·         Risiko ketidakserasian darah amat tinggi.

·         Tidak sesuai untuk pesakit yang memerlukan darah penuh.

·         Kos yang tinggi dan mahal.

·         Menggunakan kepakaran yang tinggi untuk automasi.

·         Proses yang lama kerana mengambil masa lebih kurang 2 jam

6.0         LAMPIRAN

Rajah 6.1         Mesin apheresis

Rajah 6.2         komponen plasma yang diasingkan

Rajah 6.4         mesin apheresis

Rajah 6.5         teknik apheresis

Rajah 6.6         proses apheresis

7.0         RUJUKAN

7.1  Internet:

·         https://www.google.com.my/search?q=continuous+flow+centrifugation&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=itnIUarZKITsrAe83oDwBA&ved=0CDIQsAQ&biw=1252&bih=523

·         http://en.wikipedia.org/wiki/Apheresis

·         http://bio-pro.blogspot.com/2013/05/centrifugation-rotors.html

·         www.transfusionmedicineauthority.com/Apheresis.pdf

·         https://www.google.com.my/search?gs_rn=17&gs_ri=psy-ab&suggest=p&cp=4&gs_id=77&xhr=t&q=apheresis&bav=on.2,or.r_qf.&bvm=bv.48293060,d.bmk&biw=1252&bih=501&um=1&ie=UTF-8&hl=en&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi&ei=AuvIUfj0G82CrgehioCICQ#facrc=0%3Bapheresis%20machine&imgdii=_&imgrc=

·         http://www.google.com.my/imgres?imgurl=&imgrefurl=http://en.wikipedia.org/wiki/Apheresis&h=0&w=0&sz=1&tbnid=ldN4yw-Jyv8pbM&tbnh=184&tbnw=176&zoom=1&docid=Vbxt6a5nLWy6XM&hl=en

·         http://www.google.com.my/imgres?imgurl=&imgrefurl=http%3A%2F%2Fapps.pathology.jhu.edu%2Fblogs%2Fpathology%2Fbeing-an-apheresis-volunteer-platelet-donor&h=0&w=0&sz=1&tbnid=x8HbmIYbklsJGM&tbnh=364&tbnw=138&zoom=1&docid=Jr1wy-kMFyqpUM&hl=en&ei=2uvIUZz5KMTVrQex3oDQBQ&ved=0CAEQsCU

·         https://www.google.com.my/search?q=leukopheresis&bav=on.2,or.r_qf.&bvm=bv.48293060,d.bmk&biw=1252&bih=501&um=1&ie=UTF-8&hl=en&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi&ei=PezIUcf5BM-IrAfP7oCABw#facrc=_&imgdii=_&imgrc=vKV5VNXtFO4F8M%3A%3BG0c503SdRWsSYM%3Bhttp%253A%252F%252Fmedimagery.com%252Fhealth_promotion%252FLeukapheresis%252FLeukapheresis_white-blood-

·         https://www.google.com.my/search?q=leukopheresis&bav=on.2,or.r_qf.&bvm=bv.48293060,d.bmk&biw=1252&bih=501&um=1&ie=UTF-8&hl=en&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi&ei=PezIUcf5BM-IrAfP7oCABw#facrc=_&imgdii=_&imgrc=LM5AamCiiu6H6M%3A%3BFcIxfn3KtMXssM%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.nature.com%252Fnri%252Fjournal%252Fv1%252Fn3%252Fimages%252Fnri1201-209a

7.2  Buku :

·         John Marstern Walker. 2009. Molecular Biology & Biotechnology. Ed ke 4. m/s 467.